Welke versnellingsbak in de Actros wint offroad? De twaalf versnellingen van Powershift of de 16 trappen in de reguliere automaat? We hebben beide varianten getest.
De Powershift-familie biedt voor de Actros een twaalfversnellingsbak aan met maximaal 3300 Newtonmeter ingangskoppel. Dat is ook voor hard gebruik offroad voldoende. Wie in de kipper desondanks 16 versnellingen ter beschikking wil hebben, kan die ook krijgen. Als 16-traps tegenhanger van de Powershift-automaat levert Mercedes de automatische versnellingsbak G 240-16, die aan het uiteinde zelfs twee hogere versnellingen ten tonele brengt. De Powershift met 12 versnellingen maakt met slechts één overdrive zijn opwachting. Belangrijk argument voor de conventionele 16-versnellingsoplossing: met 16,99 valt de spreiding van de versnellingsbak mooi hoog uit en belooft zowel een eerste versnelling die sterk optrekt en de koppeling ontziet als modale en dus verbruikstechnisch gunstige toerentallen in de hoogste versnelling.
Overbrengingen: 3,33 tegenover 3,52
De overbrenging van de wijnrode testkandidaat 2646 LK, die met een kroonwiel van 233 millimeter en 16 versnellingen aantreedt, bedraagt 3,33. Dat is het resultaat uit een achterasoverbrenging van 4,83 en een hoogste versnelling met een overbrenging van 0,69. Daarmee reikt de eerste versnelling tot 6,2 km/h. In de kleine achteruitversnelling behaalt de Mercedes Actros maximaal 6,8 km/h. Dat biedt offroad voordelen. Bij een snelwegsnelheid van 85 km/h staan er 1450 tpm op de teller. Bij 65 km/h, oftewel het tempo voor de provinciale weg, bereikt de wijzer van de toerentalmeter net 1100 tpm. Dat is maar een haartje meer dan het maximale koppel en geen al te comfortabele zaak meer zodra de rijbaan ook maar lichte golvingen vertoont.
Daarvan onderscheidt de gouden Powershift-kipper zich. Zijn kroonwiel heeft een diameter van 300 millimeter. Dat komt overeen met een achterasoverbrenging van 4,57 in plaats van 4,83 bij de bordeauxrode Telligent-kipper. Maar de hoogste versnelling van de niet gesynchroniseerde twaalfversnellingsbak – een overdrive met 0,77-overbrenging – tilt de totale overbrenging dan naar een waarde van 3,52. Daarmee heeft de kandidaat met Powershift een iets kortere overbrenging dan zijn collega met de Telligent-versnellingsbak. Wat de geschiktheid voor het terrein betreft, heeft de tandwiel-aritmetica wat nukken: de eerste versnelling reikt tot 6,7 km/h, de eerste achteruitversnelling tot 6,1 km/h, dus precies andersom dan bij de Telligent-kipper. Dat de Powershift-spreiding van 15,10 in totaal kleiner is, is te merken bij sneller rijden. Op de provinciale weg worden 1160 tpm gemaakt. Dan kan er dus rustig eens een minimaal hoogteverschil optreden voordat de Powershift zich met de versnellingsbak hoeft te bemoeien. En op de snelweg haast de wijzer zich bij 85 km/h naar 1520 tpm. Ook daarmee valt te leven, al gaat het er dan in de machinekamer nogal levendig aan toe.
Powershift biedt geen gewichtsvoordelen
Hoewel er bij de niet gesynchroniseerde Powershift-versnellingsbak geen synchronisatie-inrichting aan boord is, levert dat geen gewichtsvoordelen op. Het rekenkundige voordeel wordt namelijk meteen weer opgeslokt door beduidend massievere tandwielen. Per slot van rekening komt de robuustheid niet uit de lucht vallen. Op 3300 Newtonmeter moet goed worden gekauwd. De Powershift-versnellingsbak G 330-12 brengt zelfs 13 kilogram meer op de weegschaal dan de 16-traps schakelbak G 240-16. Anderzijds kan de 16-versnellingsbak ondanks de fijnere trappen ook op hellingen geen verbruiksvoordeel melden. Een dag lang reed de redactie beide kippers met aanhanger en met 40 ton totaalgewicht over steile bergpassages van de Schwäbische Alb. De analyse van de bergmetingen stelde voor de Powershift-kipper zelfs een piepklein voordeel van maar liefst een half procent in het verbruik vast – bijna verwaarloosbaar dus.
Bij ritten over heuvelachtig of vlak terrein krimpt het voordeel zelfs tot een nietig kwart procent. Dat ligt aan de iets langere totale overbrenging van de Telligent-kipper. Bij deellast betekent dat ook een lager verbruik. Dat doet de vraag opkomen waarom de Telligent-kipper op bergen niet kan profiteren van de fijnere trappen van zijn versnellingsbak. Het antwoord is eenvoudig: juist de vele verzetten doen hem de das om. De Telligent-schakeling schakelt simpelweg te vaak. Aan voortdurend wisselende rijweerstanden geen gebrek op het testtraject, de steile opgang naar de Schwäbische Alb, bezaaid met haarspeldbochten. Even vaak probeert de fijn getrapte Telligent-schakeling het perfect te doen, waardoor hij uiteindelijk zo vaak van versnelling wisselt dat het hoge aantal trekkrachtonderbrekingen het theoretische voordeel teniet doet.
De elektronica heeft het niet altijd bij het juiste eind
Van het laagland tot aan de rand van de alpenweide moet de Telligent-kipper precies 26 keer schakelen. Daarbij bedragen de versnellingssprongen ongeveer 250 à 300 tpm. Dat brengt de computer regelmatig in tweestrijd. Omdat de elektronica niet vooruit kan kijken, wordt de situatie soms verkeerd geïnterpreteerd. Op de ene testberg mag het dan goed lukken, op de andere doet de Telligent-schakeling duidelijk meer dan nodig is. Alles bij elkaar kan de schakeling niet tippen aan de resultaten van de Powershift-kipper. De Powershift-broer past voor dezelfde oefeningen in totaal slechts tien schakelingen toe tussen de trappen elf en zes. Rond 400 tpm bedragen bij hem de versnellingssprongen, die daardoor af en toe ook ongemakkelijke situaties oproepen.
Op een helling van acht procent volhardt de twaalftraps kipper stoïcijns in de zesde versnelling met nominaal toerental. Op zo’n berg zou de aansluiting in de eerstvolgende hogere versnelling niet functioneren. Toch blijft hij bescheiden. In plaats van wegens het hoge toerental onbehoorlijk te zuipen, bespaart hij op deze schakelarme manier bij de bergmetingen uiteindelijk zelfs een half procent brandstof. Maar hij bespaart vooral tijd: bij een identiek motorvermogen legt de Powershift-kipper dezelfde bergafstand ruim drie procent sneller af dan de Telligent-collega en levert dus ondanks het kleinere aantal versnellingen een aanzienlijk betere rijprestatie.
Voordeel voor Powershift
De testresultaten spreken voor zich. Twaalf versnellingen in de Powershift-versnellingsbak verslaan de 16 versnellingen van de Telligent-automaat. Daarbij schakelt Powershift niet alleen comfortabeler en indien nodig ook sneller dan de Telligent-automaat, maar biedt hij ook speciale functies, zoals manoeuvreer-, power- of vrijschommelmodus en tegen meerprijs ook een extra-offroadmodus. Wat bij het aantal versnellingen nu wijsheid is, houdt behalve Daimler ook andere fabrikanten bezig. Van Scania via Volvo tot ZF schijnen ze unaniem uit te komen op twaalf versnellingen.
